1. De groeiende macht van de EU, zowel extern als intern
x
Na de val van het West-Romeinse rijk was Europa, afgezien misschien van de kruistochten, een continent zonder veel externe aspiraties. Dat veranderde rond 1500 toen Europese schepen verre ontdekkingsreizen maakten en Portugal, Spanje, Engeland, Frankrijk en Nederland overal op de wereld handelskoloniën stichtten. Hieruit groeiden de latere imperiale staten, die bestonden uit een Europese kernland met koloniën verspreid over de wereld.
xxxxxxIn de 19e eeuw waren de twee belangrijkste imperiale staten Engeland en Frankrijk. Er kwamen ook twee nieuwe staten bij: Pruissen (…) en het verenigde Italië (…). Hun rivaliteit (met als sociale achtergrond het sociaaldarwinisme en de militarisering) leidde tot de eerste wereldoorlog. Deze oorlog werd beëindigd met het ongelukkige verdrag van Versailles, dat in Duitsland zoveel wrok en revanchegedachten achterliet dat dit leidde tot de Tweede Wereldoorlog.
xxxxxxNa de Tweede Wereldoorlog begonnen de landen die behoorden tot zijde van de overwinnaars zich te verenigen. In 1949 werd de NAVO opgericht en in 1955 het Warschaupact. In 1952 werd door zes Europese landen de EGKS opgericht, deels om het probleem van de onderlinge rivaliteit uit de wereld te helpen en deels om zich te beschermen tegen het agressieve communisme dat Rusland in zij greep had gekregen. In 1993 ging de EGKS op in de nieuw opgerichte EU. De EU had bij zijn oprichting 12 lidstaten en breidde zich daarna steeds verder uit, voornamelijk in oostelijke richting. Momenteel telt het 28 lidstaten.
xxxxxxDe EGKS had aanvankelijk vooral een economische functie en datzelfde geldt voor de EU. Deze economische ontwikkeling kreeg zijn bekroning met de invoering van de euro in 2002. Het ziet er naar uit dat de Europese Commissie hiermee in deze tijd zijn taak op economisch gebied als voorlopig voltooid beschouwde en zich nu meer ging richten op de culturele eenwording (de “ever closer union”). Vooral twee thema’s vallen hierbij op. In de eerste plaats de geïntensiveerde bestrijding en strafbaarstelling van niet alleen de gevolgen van haat, zoals discriminerende daden, maar ook van het “gevoel” haat, vooral als die betrekking hebben op “ras”. In de tweede plaats de diepgaande bemoeienis met de menselijke seksualiteit en de opname van de lhbtiq-ideologie.
xxxxxxDe vraag rijst in hoeverre de naar steeds meer macht strevende EU overeenkomt met de inmiddels door haast iedereen verguisde imperiale mogendheden van vroeger. De belangrijkste maatstaf hiervoor is hoe de EU zich gedraagt tegenover het buitenland. Laten we daartoe allereerst kijken naar de geografische uitbreiding. Hierbij moeten we bedenken dat ieder land dat wordt toegevoegd aan de EU daarvóór behoorde tot “het buitenland”. Men kan zeggen dat de 12 overwegend West-Europese landen die zich in 1992 verenigden tot de EU een tot op grote hoogte gelijke cultuur bezaten, zodat hun vereniging in 1992 geenszins onnatuurlijk was. Maar daarna volgde een uitbreidingsbeleid dat (afgezien van landen als Oostenrijk en Tsjechië) neerkwam op een opkoopbeleid dat berustte op het voorhouden van de wortel van aanzienlijke financiële voordelen. Deze landen kwamen steeds dichter bij de grens van Rusland te liggen, dat zich steeds meer bedreigd begon te voelen. We kunnen concluderen dat de EU in het rücksichtsloos doorgaan met dit beleid dezelfde agressieve mentaliteit vertoonde als de oude imperiale mogendheden.
xxxxxxKijken we nu naar de culturele aspecten van de zich steeds verder uitbreidende EU. Men kan zich moeilijk onttrekken aan de indruk dat de EU zich verbeeldt een soort “gidsland” van de wereld te zijn. Hierin verschilt hij niet van het oude koloniale Europa, dat overal zendelingen uitzond om “de waarheid” te verkondigen en de volkeren te bevrijden van hun “bijgeloof”. Vanuit dezelfde mentaliteit evangeliseert de EU nu met de “mensenrechten” en het ideaal van de “democratische rechtsstaat”.
xxxxxxWanneer we de steeds machtiger wordende EU vergelijken met de vroegere koloniale rijken zien wij echter ook een verschil. Deze rijken gaven hun koloniën op cultureel gebeid een grote mate van vrijheid. Het Engelse bestuur trachtte in India niet de cultuur te reguleren en bemoeide zich niet met de inheemse godsdiensten, zoals het hindoeïsme en de islam. Nederland bemoeide zich niet met de islam in Indonesië. Frankrijk gedroeg zich in Afrika overeenkomstig, voor zover mogelijk. Je kunt niet zeggen dat de koloniale mogendheden een bestuur voerden dat gelijkenis vertoont met dat van “Big Brother” uit het boek “1984” van George Orwell. De EU echter tracht steeds meer in te grijpen in de geest van de mensen, zowel buiten Europa als intern. Voor nadere argumentatie, zie http://socialemechanismen.nl/op-weg-naar-gedachtepolitie/
x
x
2. Het contra-narratief: Rusland wil uitbreiden tot aan de Noordzee
x
In maart 2022 viel Rusland Oekraïne binnen. Vanuit pacifistisch standpunt waren zowel deze inval als de zeer zware internationaal gesteunde Oekraïense verdediging volstrekt fout. De EU/NAVO/VS hadden meer moeten doen om deze oorlog te voorkomen en Poetin had hem niet mogen beginnen. Beide partijen zijn schuldig.
xxxxxxEr zijn over deze oorlog talloze vragen te stellen. Hier zullen we ons beperken tot maar één vraag, namelijk de vraag in hoeverre deze oorlog heeft geleid tot zelfreflectie van de EU met betrekking tot het gevoerde beleid. Deze vraag is van cruciaal belang voor het inschatten van het toekomstige beleid van de EU. We zullen daarbij trachten deze vraag zo goed mogelijk los te maken van de vraag naar de schuld van Poetin en van de EU.
xxxxxxBij zijn toespraak op 22 september 2022 zei minister-president Rutte onder meer het volgende:
“Rusland mag deze oorlog niet winnen. Dit zal namelijk niet stoppen met Oekraïne. En daarmee raakt het onze veiligheid, het raakt onze vrijheid, het raakt ook onze welvaart direct. We mogen niet terug, want dat is hier aan de orde, naar een tijdperk waarin het recht van de sterkste geldt, niet terug naar een tijdperk van expansionistische oorlogen en massale mensenrechtenschendingen, van martelingen en massagraven. We kunnen niet toestaan dat Poetin alles vernietigt wat we met elkaar hier in Europa, na de Tweede Wereldoorlog, hebben opgebouwd.”
“En daarmee is dit, ik heb het eerder gezegd, ook onze oorlog. En dan bedoel ik dus niet dat wij letterlijk in oorlog zijn met Rusland, maar dat wij Oekraïne met alle middelen die wij hebben moeten helpen om deze oorlog te winnen. Omdat we simpelweg geen andere morele, praktische en menselijke keuze hebben.”
“We doen dat voor Oekraïne, maar we doen het ook voor onszelf, voor onze directe veiligheid en onze welvaart, want wat Poetin wil is een groot Russisch Rijk herstellen. Dat is zijn waandenkbeeld… “
We zien hier een hoogst merkwaardige voorstelling van zaken: De EU is vanuit de Benelux en de EGKS uitgegroeid tot een machtige unie en stelt zich uitdrukkelijk ten doel nog veel verder uit te breiden. Toch stelt Rutte op verwijtende toon: “…..want wat Poetin wil is een groot Russisch Rijk herstellen. Dat is zijn waandenkbeeld… “ Maar het betoog van Rutte bevat nog een ander belangrijk element: hij negeert het feit dat de uitbreiding van de EU niet berust op neutrale, vredelievende beginselen, maar van het begin af aan een sterk anti-Russisch sentiment heeft bezeten. Dat was tijdens de koude oorlog, toen Rusland nog in de greep was van het communisme, begrijpelijk. Maar nadat Rusland in 1989 het communisme had afgezworen bleef dit sentiment hangen.
xxxxxxWat Rutte in zijn toespraak beweerde komt overeen met de algemeen heersende opvattingen binnen de EU en de NAVO. Deze zijn door de oorlog in Oekraïne en de daarbij behorende oorlogsretoriek aanzienlijk verscherpt. Er heeft zich een tegen Rusland gericht contra-narratief ontwikkelt, volgens welke het probleem niet de expansiedrang van de EU is, maar de expansiedrang van Rusland. Dat maakt iedere vijandige actie tegen Rusland geoorloofd. Want, zoals Rutte elders zei, Rusland zal als het niet wordt tegengehouden doorgaan “tot aan de Noordzee”.
x
x
3. Het goede voorbeeld van Bismarck: géén “Groot-Europa”
x
De EU heeft een “Commissaris voor Nabuurschap en Uitbreiding” en niemand weet of de EU ooit uit zichzelf zal stoppen met zijn gevaarlijke uitbreidingsstrategie. Het is hier leerzaam terug te denken aan de politiek van Bismarck ten aanzien van de keuze tussen de “klein-Duitse gedachte” en de “groot-Duitse gedachte” in de 19e eeuw.
xxxxxxIn de eerste helft van deze eeuw waren Engeland en Frankrijk machtige imperialistische mogendheden en was Duitsland verdeeld in kleine staatjes. Maar omstreeks 1848 werd hier het verlangen steeds sterker om een eenheidsstaat te vormen met een eigen grondwet. De vraag rees welke omvang deze staat moest hebben en de meerderheid koos voor de klein-Duitse gedachte: een eenheid zonder Oostenrijk. Het lukte de goedwillende maar onervaren politici echter niet om de plannen te realiseren. Maar in 1862 werd Otto von Bismarck benoemd tot minister-president en hij slaagde er in met “Realpolitik” en “Blut und Eisen” de gewenste eenheidsstaat tot stand te brengen. In 1871 werd het Duitse keizerrijk uitgeroepen met keizer Wilhelm I als eerste keizer.
xxxxxxTegelijkertijd begon Bismarck te benadrukken dat de eenheidsstaat nu voltooid was en zich moest gaan richten op consolidatie. Keizer Wilhelm I was echter een aanhanger van de groot-Duitse gedachte en zijn kleinzoon en opvolger Wilhelm II was dat ook. Diens droom om van Duitsland een nog groter en machtiger rijk te maken leidde tot onenigheid met Bismarck en tenslotte diende de laatste zijn ontslag in.
xxxxxxNa de Eerste Wereldoorlog werd de Oostenrijk-Hongaarse monarchie gesplitst en dit schiep de mogelijkheid de groot-Duitse gedachte nieuw leven in te blazen. Dit werkte door in de ideeën van het nationaalsocialisme en leidde tot de “Anschluss” van Oostenrijk (13 maart 1938). Hiermee was de gedachte van een Groot-Duitsland alsnog gerealiseerd.
x
Momenteel ziet het er naar uit dat de EU niet de wijsheid van Bismarck bezit en iedere gelegenheid aangrijpt het eigen territorium en de eigen macht te vergroten. Dit doet vrezen voor de toekomst.
x
15 januari 2023